تفاوت نئوفوبیای غذایی با ARFID

نئوفوبیای غذایی و ARFID هر دو با محدودیت در خوردن و اجتناب از برخی غذاها همراه‌اند، اما نوع مشکل، ریشه‌ها و پیامدهای هر کدام با هم تفاوت بنیادین دارند. نئوفوبیا را می‌توان یک واکنش تکاملی و غالباً موقعیتی دانست: ترس از «غذای جدید» که بیشتر در کودکی شایع است و معمولاً حول محور ناشناخته بودن طعم، بافت یا شکل غذا شکل می‌گیرد. در نئوفوبیا، کودک یا بزرگسال اغلب غذاهایی را که قبلاً تجربه و پذیرفته شده‌اند، بدون مشکل می‌خورد و رشد جسمانی و وزن او در حد طبیعی باقی می‌ماند؛ یعنی مشکل بیشتر کیفی و محدود به دامنه تنوع غذایی است نه کمیت یا خطر فوری سلامت. نئوفوبیا معمولاً ملایم تا متوسط است و با مداخلات رفتاری ساده و صبورانه مثل مواجهه تدریجی با غذاهای جدید، مدل‌سازی والدین، و بازی‌محور کردن تجربه غذا قابل بهبود است.

در مقابل، ARFID یا «اختلال اجتنابی/محدودکننده خوردن» فراتر از ترس از غذای جدید است و ماهیتی جدی‌تر و چندبُعدی دارد. افراد مبتلا به ARFID ممکن است به‌خاطر حس‌های حسی (مثلاً بیزاری از بافت یا بو)، اضطراب‌های شدیدی هنگام خوردن، تجربه‌های ناخوشایند قبلی (مثل خفگی یا تهوع)، یا حتی فقدان علاقه به خوردن، از مصرف گروه‌های بزرگی از مواد غذایی اجتناب کنند. این اجتناب در ARFID معمولاً منجر به پیامدهای فیزیکی قابل‌توجهی می‌شود: کاهش وزن یا عدم کسب وزن مناسب در کودکان، کمبودهای تغذیه‌ای، وابستگی به مکمل‌ها یا تغذیه وریدی، و اختلال در عملکرد روزمره مانند حضور در مدرسه یا تعاملات اجتماعی. به عبارت دیگر، ARFID یک اختلال تشخیصی با پیامدهای سلامت و زندگی روزمره است، در حالی که نئوفوبیا بیشتر یک الگوی رفتاری محدود‌کننده اما غالباً بدون پیامدهای فوری جسمی است.

از منظر زمان و پایداری هم تفاوت مهمی وجود دارد. نئوفوبیا معمولاً مرحله‌ای است و ممکن است با رشد سنی فرد، افزایش تجربه‌های مثبت با غذاها و حمایت محیطی کاهش یابد؛ اما وقتی طی سال‌ها پابرجا بماند یا شدت آن بالا باشد، می‌تواند پل زدنی به سمت ARFID باشد. در ARFID، اجتناب خوردن نشانه‌ای پایدار و گسترده است که خودِ اختلال محسوب می‌شود و معمولاً نیاز به ارزیابی تخصصی روان‌پزشکی یا تغذیه‌ای و درمان ترکیبی دارد.

از زاویه تداخـل روانی و حسی نیز تفاوت واضح است: نئوفوبیا بیشتر با ترس از ناشناخته و احتیاط تطابق دارد، اما ARFID اغلب با حساسیت حسی (مثلاً واکنش‌های شدید به بافت‌های نرم یا چسبناک)، اضطراب‌های همزمان (مانند اختلال اضطراب یا اختلال وسواسی)، یا تجربه‌های جسمانی منفی مرتبط است. همچنین، در ARFID ممکن است انگیزه‌هایی مثل ترس از خفگی یا حالت تهوع، یا حتی عدم‌علاقگی شدید به غذا (anhedonia نسبت به خوردن) دیده شود مواردی که در نئوفوبیا دیده نمی‌شود.

در انتخاب مسیر درمان و شدت مداخله نیز این تفاوت‌ها تعیین‌کننده‌اند. نئوفوبیا معمولاً به آموزش والدین، تکنیک‌های مواجهه تدریجی، و تقویت مثبت نیاز دارد و از این منظر درمانش جامعه‌محور و آموزشی است؛ اما ARFID ممکن است نیازمند تیمی از متخصصان (روان‌پزشک، روان‌شناس رفتاری، متخصص تغذیه و گاهی کاردرمانگر حسی) و مداخلات پیچیده‌تر از جمله درمان شناختی–رفتاری تخصصی برای اختلالات خوردن، برنامه‌های تغذیه‌ای اصلاحی و در موارد شدید درمان‌های پزشکی یا بستری کوتاه‌مدت باشد.

در پایان، مهم است که بدانیم این دو وضعیت قابل همپوشانی‌اند و بررسی دقیق تاریخچه غذایی، رشد جسمی، و اثرات روی عملکرد روزمره است که تعیین می‌کند با یک نئوفوبیای قابل‌درمان روبه‌رو هستیم یا با یک ARFID جدی که نیاز به مداخله تخصصی دارد. تشخیص به‌موقع و دقیق می‌تواند مسیر درمان را کوتاه‌تر کند و از بروز کمبودهای تغذیه‌ای و اختلالات روانی ثانویه جلوگیری نماید.