طرحواره درمانی

پشت رفتارهای ما، باورهای ما قرار دارند؛ باورهایی که معمولاً از دوران کودکی در ذهن ما ساخته می‌شوند.

طرحواره چیست؟

طرحواره‌ها الگوهای شناختی و هیجانی نسبتاً باثباتی هستند که از دوران کودکی شکل می‌گیرند. این طرحواره‌ها می‌توانند ناکارآمد و ناسازگار باشند و مجموعه‌ای از باورهای مرکزی، خاطرات، تصاویر ذهنی، احساسات عاطفی و بدنی را شامل می‌شوند که بر اساس تجربیات کودکی در ذهن فرد تثبیت شده‌اند و بر زندگی فردی و بین‌فردی او تأثیر منفی می‌گذارند.

طرحواره‌ها مانند فیلترهایی در ذهن عمل می‌کنند که مانع از دیدن واقعیت می‌شوند؛ یعنی فرد جهان را از پشت عینک طرحواره‌هایش می‌بیند، نه آن‌گونه که واقعاً هست.

طرحواره‌های ناسازگار

چرا می‌گوییم طرحواره‌ها ناسازگار هستند؟ چون وقتی فعال می‌شوند، فرد را وادار می‌کنند رفتارهایی غیرمنطقی یا نامتناسب نشان دهد.

مثال: فردی از منزل خارج می‌شود، در پارکینگ همسایه‌اش را می‌بیند و به او سلام می‌کند، اما همسایه پاسخ نمی‌دهد. ذهن او بلافاصله فعال می‌شود:

• چرا جواب سلامم را نداد؟
• نکند از من ناراحت است؟
• آیا اشتباهی از من سر زده؟
• کسی از من بدگویی کرده؟

در نتیجه ممکن است ساعت‌ها یا حتی روزها ذهنش درگیر بماند، از روبه‌رو شدن با همسایه پرهیز کند یا در برخورد بعدی سرد رفتار کند. در حالی‌که شاید همسایه اصلاً متوجه حضور او نشده، در فکر بوده یا هندزفری در گوش داشته است.

طرحواره‌های ناسازگار می‌توانند با مشکلاتی مانند حملات پانیک، افسردگی، روابط مخرب با دیگران، بی‌کفایتی شغلی، پرخوری، رفتارهای تکرارشونده، اختلالات خواب و حتی بیماری‌های روان‌تنی (مانند زخم معده یا تیک عصبی) ارتباط داشته باشند.

شناسایی و تغییر طرحواره‌های ناسازگار می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی کمک کند. با استفاده از تکنیک‌های درمانی جدید، می‌توان این الگوها را بازسازی کرد و به آرامش روانی رسید. برای رسیدن به نتیجه مطلوب، لازم است جلسات درمانی منظم و هفتگی برگزار شود تا ریشه‌ها و نشانه‌ها به‌صورت کامل شناسایی و اصلاح شوند.