چرا چاقی در بین افراد کم‌درآمد شایع‌تر است؟ تحقیقات نشان می‌دهد که عوامل اقتصادی و اجتماعی نقش مهمی در الگوی تغذیه و سبک زندگی افراد دارند. هزینه بالای غذاهای سالم، محدودیت‌های مالی برای ورزش و استرس ناشی از مشکلات اقتصادی، از مهم‌ترین دلایلی هستند که می‌توانند به افزایش وزن در این قشر منجر شوند. در این مقاله از وبسایت سعیده سعیدی روان درمانگر و کارشناس لاغری با مغز، به بررسی دلایل چاقی در قشر کم درآمد و راهکارهای مقابله با آن می‌پردازیم.
چگونه گرانی باعث افزایش وزن می‌شود؟
گرانی و بالا رفتن هزینه‌ها یکی از عوامل مهمی است که می‌تواند به‌طور غیرمستقیم منجر به افزایش وزن و مشکلات بهداشتی در افراد شود. وقتی قیمت مواد غذایی سالم و مغذی مانند میوه‌ها، سبزیجات و محصولات تازه افزایش می‌یابد، افراد به‌ویژه قشر کم‌درآمد، مجبور می‌شوند که به سمت انتخاب‌های غذایی ارزان‌تر و فرآوری‌شده بروند. این نوع غذاها معمولاً پرکالری، پرچرب و سرشار از قند هستند، اما فاقد مواد مغذی کافی برای بدن.
در شرایط اقتصادی دشوار، بسیاری از افراد به دنبال راه‌هایی هستند که هزینه‌های خانوار خود را کاهش دهند، و این ممکن است باعث شود که انتخاب‌های غذایی آن‌ها بیشتر به سمت غذاهای آماده، فست‌فود و تنقلات ارزان‌قیمت سوق پیدا کند. این غذاها به‌طور معمول برای مدت طولانی‌تری ماندگاری دارند و در نتیجه می‌توانند به‌راحتی در دسترس باشند، اما از نظر تغذیه‌ای فاقد مواد ضروری برای سلامت بدن هستند.
همچنین، فشار اقتصادی ممکن است به کاهش سطح فعالیت بدنی افراد نیز منجر شود، چرا که افراد با مشکلات مالی ممکن است نتوانند به راحتی برای ورزش یا شرکت در فعالیت‌های بدنی هزینه کنند یا زمان کافی برای آن پیدا کنند. به این ترتیب، کاهش فعالیت بدنی و مصرف غذاهای ناسالم می‌تواند در نهایت به افزایش وزن و بروز بیماری‌های مرتبط با چاقی منجر شود.
در نتیجه، گرانی نه‌تنها بر روی توانایی افراد برای خرید غذاهای سالم تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند سبک زندگی ناسالمی را تقویت کند که در بلندمدت باعث افزایش وزن و مشکلات بهداشتی می‌شود.
نقش سبک زندگی در افزایش وزن قشر کم‌درآمد
سبک زندگی تأثیر عمیقی بر سلامت جسمی و روانی افراد دارد و یکی از عوامل مهم در افزایش وزن، به‌ویژه در قشر کم‌درآمد است. افراد با درآمد پایین به دلیل محدودیت‌های مالی، کمبود زمان و فشارهای اقتصادی، اغلب در شرایطی قرار دارند که نمی‌توانند سبک زندگی سالمی را دنبال کنند. از یک سو، مشاغل با ساعات کاری طولانی و نبود فرصت کافی برای ورزش و تحرک بدنی، باعث کاهش فعالیت‌های فیزیکی می‌شود. از سوی دیگر، دسترسی محدود به غذاهای سالم و ارگانیک، باعث می‌شود افراد به غذاهای آماده، فست‌فودها و غذاهای پرکالری روی بیاورند. این وضعیت، در کنار مشکلات روانی ناشی از استرس اقتصادی و اجتماعی، منجر به اختلالات متابولیکی و افزایش وزن می‌شود. به همین دلیل، تغییر در سبک زندگی این افراد از جمله افزایش فعالیت بدنی، تغذیه سالم و مدیریت استرس می‌تواند تأثیر قابل توجهی در کنترل وزن و پیشگیری از چاقی داشته باشد.
تأثیر عوامل اجتماعی و فرهنگی بر تغذیه قشر کم‌درآمد
عوامل اجتماعی و فرهنگی نقش بسیار مهمی در انتخاب نوع غذا و رفتارهای غذایی افراد دارند، به‌ویژه در قشر کم‌درآمد. در بسیاری از جوامع، غذا علاوه بر یک نیاز اساسی، به‌عنوان یک عنصر اجتماعی و فرهنگی نیز در نظر گرفته می‌شود. در این قشر، به دلیل محدودیت‌های اقتصادی و دسترسی کمتر به منابع سالم غذایی، انتخاب‌ها بیشتر بر اساس هزینه و راحتی است. بسیاری از خانواده‌ها به‌دلیل مشغله‌های کاری و فشارهای مالی، به غذاهایی با قیمت پایین‌تر و آماده‌تر که اغلب دارای مواد مغذی کمتری هستند، روی می‌آورند. علاوه بر این، در برخی از جوامع، مصرف غذاهای پرکالری و چرب به‌عنوان یک نماد از خوشبختی و رفاه اجتماعی دیده می‌شود. این دیدگاه‌ها و باورهای فرهنگی می‌توانند به‌شدت بر انتخاب‌های غذایی افراد تأثیر بگذارند و در نتیجه، منجر به مصرف غذاهایی با ارزش غذایی پایین و در نهایت افزایش وزن و مشکلات سلامتی مرتبط با آن شوند. همچنین، در برخی از مناطق، تأثیر رسانه‌ها و تبلیغات غذایی نیز بر عادات تغذیه‌ای افراد می‌تواند باعث گرایش به مصرف فست‌فودها و غذاهای پرچرب شود.
چرا افراد کم‌درآمد بیشتر دچار چاقی می‌شوند؟
چاقی در قشر کم درآمد به دلایل متعددی رخ می‌دهد که اغلب به وضعیت اقتصادی، الگوهای تغذیه‌ای و سبک زندگی مرتبط هستند. برخلاف تصور عمومی که چاقی را ناشی از پرخوری می‌داند، این مشکل در بسیاری از موارد نتیجه‌ی محدودیت‌های مالی و اجتماعی است. در این بخش، به بررسی عوامل اصلی که باعث افزایش وزن در این گروه از جامعه می‌شود، می‌پردازیم.
1. هزینه بالای مواد غذایی سالم
یکی از مهم‌ترین دلایل چاقی در افراد کم درآمد، گرانی مواد غذایی سالم و مغذی است. بسیاری از خانواده‌ها به دلیل محدودیت‌های مالی، ترجیح می‌دهند غذاهای فرآوری‌شده و پرکالری را که ارزان‌تر هستند، خریداری کنند. غذاهای آماده، فست‌فودها و خوراکی‌های صنعتی، اگرچه قیمت مناسبی دارند، اما سرشار از چربی‌های ناسالم، شکر و مواد افزودنی هستند که منجر به افزایش وزن می‌شوند.
2. کمبود دسترسی به گزینه‌های سالم
در بسیاری از مناطق کم‌درآمد، دسترسی به فروشگاه‌هایی که محصولات ارگانیک، میوه‌ها و سبزیجات تازه عرضه می‌کنند، محدود است. این مناطق که به اصطلاح "بیابان‌های غذایی" (Food Deserts) نامیده می‌شوند، معمولاً بیشتر دارای فروشگاه‌های زنجیره‌ای کوچک و فست‌فودها هستند. این موضوع باعث می‌شود افراد ناچار به مصرف غذاهای فرآوری‌شده و کم‌ارزش شوند که در نهایت به افزایش وزن منجر می‌شود.
3. سبک زندگی و کم‌تحرکی
افراد کم‌درآمد معمولاً شغل‌هایی دارند که نیازمند ساعت‌های کاری طولانی و سخت هستند. این امر باعث می‌شود زمان کمتری برای ورزش و فعالیت بدنی داشته باشند. علاوه بر این، نبود امکانات ورزشی رایگان یا ارزان، عاملی دیگر است که باعث کاهش تحرک در این گروه می‌شود. نتیجه‌ی این کم‌تحرکی، افزایش وزن و مشکلات مرتبط با چاقی است.
4. تأثیر استرس مالی بر پرخوری احساسی
استرس یکی از عوامل مهم در افزایش وزن است و مشکلات مالی می‌توانند سطح استرس را به‌شدت افزایش دهند. بسیاری از افراد در مواجهه با استرس، به خوردن غذاهای شیرین و پرکالری روی می‌آورند که نوعی "پرخوری احساسی" محسوب می‌شود. این عادت غذایی، در بلندمدت باعث افزایش وزن و حتی مشکلات متابولیکی مانند دیابت و فشار خون می‌شود.
5. تبلیغات مواد غذایی ناسالم برای قشر کم‌درآمد
شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی ناسالم، اغلب بازار هدف خود را افراد کم‌درآمد قرار می‌دهند. تبلیغات گسترده فست‌فودها، نوشابه‌های گازدار و میان‌وعده‌های صنعتی در رسانه‌ها، به‌ویژه در مناطق کم‌درآمد، تأثیر زیادی بر انتخاب‌های غذایی این قشر دارد. بسیاری از این محصولات ارزان هستند و با بسته‌بندی‌های جذاب، افراد را به مصرف بیشتر ترغیب می‌کنند.
همچنین بخوانید: آیا پرخوری عصبی یعنی وقتی عصبی شدیم چیزی می‌خوریم؟
راهکارهایی برای کنترل وزن در شرایط اقتصادی سخت
اگرچه چاقی در قشر کم‌درآمد تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند تغذیه نامناسب، کم‌تحرکی و استرس مالی است، اما می‌توان با رعایت برخی اصول، وزن را در محدوده سالم نگه داشت. در این بخش، راهکارهایی ارائه می‌دهیم که به افراد کمک می‌کند حتی با وجود محدودیت‌های اقتصادی، زندگی سالم‌تری داشته باشند.
1. انتخاب مواد غذایی سالم و ارزان
برخلاف تصور رایج، همیشه لازم نیست برای تغذیه سالم هزینه‌های بالایی صرف شود. برخی از مواد غذایی مغذی و کم‌هزینه که می‌توانند جایگزین مناسبی برای غذاهای ناسالم باشند، شامل موارد زیر هستند:
✅ حبوبات (عدس، لوبیا، نخود) – منابع عالی پروتئین و فیبر که برای مدت طولانی فرد را سیر نگه می‌دارند.
✅ تخم‌مرغ – یک منبع پروتئینی ارزان و مقوی.
✅ سبزیجات فصلی – معمولاً قیمت کمتری دارند و می‌توان آن‌ها را به صورت تازه یا فریزری مصرف کرد.
✅ برنج قهوه‌ای و نان سبوس‌دار – گزینه‌های سالم‌تر نسبت به برنج سفید و نان‌های صنعتی.
2. کاهش مصرف غذاهای فرآوری‌شده
غذاهای فرآوری‌شده مانند فست‌فودها، نوشابه‌های گازدار، چیپس و شیرینی‌های صنعتی علاوه بر اینکه هزینه‌های اضافی به خانوار تحمیل می‌کنند، باعث چاقی و مشکلات سلامتی نیز می‌شوند. جایگزین کردن این محصولات با میان‌وعده‌های سالم مثل میوه، آجیل خام و ماست کم‌چرب می‌تواند به کاهش وزن کمک کند.
3. فعالیت بدنی بدون هزینه‌های اضافی
بسیاری از افراد به دلیل هزینه بالای باشگاه‌های ورزشی، از ورزش کردن صرف‌نظر می‌کنند. اما فعالیت بدنی نیازی به تجهیزات گران‌قیمت ندارد. راهکارهایی برای داشتن تحرک بیشتر شامل:
✔ پیاده‌روی روزانه – حداقل ۳۰ دقیقه پیاده‌روی در روز، تأثیر زیادی در کاهش وزن دارد.
✔ استفاده از پله به جای آسانسور – راهی ساده برای افزایش فعالیت بدنی.
✔ ورزش‌های خانگی – تمرین‌هایی مانند اسکات، دراز و نشست و حرکات کششی که بدون نیاز به تجهیزات انجام می‌شوند.
4. کنترل استرس و پرهیز از پرخوری احساسی
برای مدیریت استرس و جلوگیری از پرخوری احساسی، می‌توان از تکنیک‌های آرامش‌بخش مانند مدیتیشن، تنفس عمیق و ورزش‌های ذهن‌آگاهی استفاده کرد. همچنین، داشتن برنامه غذایی مشخص و خودداری از خرید خوراکی‌های ناسالم هنگام استرس، می‌تواند از مصرف بی‌رویه غذاهای پرکالری جلوگیری کند.
5. آگاهی از تبلیغات گمراه‌کننده مواد غذایی
بسیاری از شرکت‌های تولیدکننده مواد غذایی ناسالم، با تبلیغات جذاب سعی در جلب توجه افراد کم‌درآمد دارند. آگاهی از این تبلیغات و توجه به ترکیبات محصولات هنگام خرید، می‌تواند به انتخاب‌های غذایی سالم‌تر کمک کند.
سخن پایانی
چاقی در قشر کم‌درآمد یک مشکل پیچیده و چندعاملی است که به‌طور مستقیم تحت تأثیر عوامل اجتماعی، اقتصادی، روانی و ژنتیکی قرار دارد. این قشر به دلیل محدودیت‌های مالی، دسترسی کمتر به منابع غذایی سالم، فشارهای اقتصادی، کمبود آموزش‌های تغذیه‌ای و مشکلات روانی در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به چاقی هستند. از این رو، برای مقابله با این چالش، لازم است که راهکارهای جامع و چندجانبه‌ای از جمله ارتقاء دسترسی به غذاهای سالم و ارزان، آموزش‌های تغذیه‌ای، حمایت‌های روانی و بهبود شرایط اقتصادی برای افراد کم‌درآمد اجرا شود. به‌علاوه، توجه به جنبه‌های هورمونی و ژنتیکی چاقی در این افراد نیز امری ضروری است تا از شیوع بیشتر این مشکل جلوگیری شود. با ایجاد تغییرات مثبت در سیاست‌ها و برنامه‌های بهداشتی و اجتماعی، می‌توان گام‌های مؤثری در بهبود سلامت و کیفیت زندگی قشر کم‌درآمد برداشت و از چاقی و بیماری‌های مرتبط با آن پیشگیری کرد.